“Grote veranderingen kondigen zich vaak sluipenderwijs aan. Dat is bekend. ‘Vage klachten’ noemen ze dat in het land van de gezondheid. Vage klachten zijn er om te verwaarlozen en over het hoofd te zien, vage klachten horen er nu eenmaal bij, tot het niet langer kan. Al snel dient zich dan het moment aan waarop een dokter ineens die plechtige, bijna domineske toon aanslaat waarvan je altijd dacht dat hij nooit tegen jou zou worden gebezigd. Dus wel. Dit overkwam mij en de schrik zat er natuurlijk goed in. Kort daarop werd ik opgenomen in het ziekenhuis om te worden geopereerd. Nergens een wachtlijst te bekennen. De chirurg die in de ingewanden ging afdalen, was een man van middelbare leeftijd met grijs haar en milde, blauwe ogen. Hij had grote, roze handen en iets ironisch in zijn verschijning. Naar verluidt was hij een kei in zijn vak. Op mijn vraag of het een zware operatie was, antwoordde hij, met een twinkeling: ‘Voor mij niet.’ Ik vond dat een mooi antwoord, en ik begreep het verkeerd. Het was een zware operatie. Na afloop zat de chirurg aan mijn bed. Hij was tevreden over het resultaat. De tumor was verwijderd en hij gaf met de handen aan hoe groot die was geweest. De tumor was ook van naam veranderd en heette nu een preparaat. Zijn gebaar deed mij aan de hengelsport denken, alleen dan zonder de bijbehorende overdrijving. Ik vroeg hoe het er nou uitzag in een buik. De chirurg keek me verbaasd aan. Misschien was het een vraag die hij niet vaak hoorde. Hij zuchtte. Je hebt van die zuchten die van grote vermoeidheid getuigen, en je hebt er die plichtmatig zijn. Maar dit was zo’n zucht die de weg vrijmaakt voor iets moois, zo eentje waarin alles van de zuchter afvalt. ‘Prachtig,’ zei de chirurg. Ik zei niets. Het was duidelijk een van de mooiste dingen die de chirurg kende. Ik liet hem graag even alleen met het beeld. Dat het mijn buik was, vond ik eigenlijk prima. ‘Het is net een emmer paling, al die darmen,’ zei hij toen, ‘alles beweegt en alles glimt en kronkelt. De warmte slaat ervan af ‘ Hij keek dromerig naar buiten. Ik was die ochtend zijn eerste klant geweest en zijn laatste had hij net achter de rug. In zijn gezicht stond de afdruk van het kapje dat hij de hele dag voor zijn mond had gedragen en zijn haar zat in de war. Hij stond op en verliet de kamer. Onder zijn witte jas droeg hij zijn blauwe operatiekloffie. Ik dommelde weg in de armen van Zuster Morfine. Buiten lag de stad en ergens rinkelde een tram. Na een tijdje schoot me de bijnaam van deze chirurg te binnen. Het kon niet anders of hij moest de Darmenkoning heten.”
Water en wieken, groenen, oevers groen; – Wilgen wier tronken naast de schaduw staan Van hunne hoger helften, wilgengriend: – Hofsteden als aan ’t ankersnoer – torens aan land Doorsteken nevelbanken – Water, wijd water, groenen en groen riet, En watervloeden. –
Vertaald door Jan G. Elburg
Samuel T. Coleridge (21 oktober 1772 – 25 juli 1834)
De Nederlandse dichter, schrijver en criticus Hans Warren werd op 20 oktober 1921 geboren in Borssele. Zie ook alle tags voor Hans Warren op dit blog.
Uit: Geheim dagboek 1942-1944 (Deel 1)
“4 aug. 1943 Vanmorgen met de tram van 7 uur naar Haarlem, vandaar gewandeld naar Bloemendaal, naar dr Thijsse. Om 9 uur arriveerde ik. We zaten eerst te praten in de studeerkamer, maakten vervolgens een lange wandeling door de Hof. Daar bloeide rondbladig wintergroen en parnassia, ook was er bloeiend Teer Guichelheil. De duinroosjes hadden nu nog kleverige donkerrode botteltjes, ze waren nog niet zwart, en de kleuren werden verdiept door de glans van de regen, want er kwam een milde bui los, die veel geuren losmaakte. Dr Thijsse snoof en vond het heel prettig, ik ook dus. De kardinaalsmutsen hingen vol jonge groene vruchten. Op het speelveld der grote wijngaardslakken was het erg druk. Langs een pad stond prachtig lichtpaars het zeepkruid te bloeien. We zetten ons gesprek voort in de studeerkamer. Thijsse vond de tekening die ik voor zijn flora van de Wollige Distel gemaakt had niet nauwkeurig genoeg, te artistiek, de details kwamen onvoldoende tot hun recht. Er werd een heerlijke kop echte koffie geserveerd. Ook de lunch was heerlijk, met veel zeelt, worteltjes, negerboontjes, tomatensla, perziken met roomvla en nog een reusachtige perzik toe. Dr Thijsse heeft me erg veel uit zijn leven verteld, en ging na het eten rusten. Ik mocht naar hartelust rondsnuffelen in zijn bibliotheek, maar heb enkel zitten dromen achter zijn schrijftafel. Na het bezoek bij Thijsse ben ik in Haarlem nog naar het Frans Halsmuseum geweest, waar een tentoonstelling werd gehouden van Hedendaagse Kunst, samengesteld uit aankopen van het ‘Departement van Volksvoorlichting en Kunsten’. Het is interessant, te zien wat in deze ‘periode van het diepste verval’, ‘deze tijd van wansmaak en goedkoop materieel succes’ (woorden uit de inleiding van het catalogusje) als ‘gezonde kern’, ‘gezonde tradities’ en de ‘Fakkel van het zuiver ideaal’ wordt gezien. Het was namelijk nogal deprimerend, wat daar hing. De werken van wat me de grootste talenten leken, ademen een op zijn zachtst uitgedrukt ‘verdachte sfeer’, al is het mogelijk niet meer dan juist een weerschijn van de Neue Sachlichkeit: ‘De Prediker’ van A.C. Willink en vooral de grote grisaille ‘Wachtende Vrouwen’ van Pijke Koch. En slaat het door naar de andere kant, naar een bont, landelijk soort joie de vivre, als bij prof. Röling, dan is het óók helemaal vals, al ligt er op zijn ‘Oogst’ een verrukkelijk lascieve bruine jongen te slapen. Die zou je eruit willen snijden, de rest kan dan naar de vaalt. Nooit zag ik ‘kou’ beter geschilderd dan rond het kleurige gezicht van een schaatsenrijdster op een ietwat naïef aandoend werk van ene J. Ouwersloot, ‘IJsgezicht’. Ik zal de ‘Wachtende Vrouwen’ van Pijke Koch nooit vergeten, al vind ik het niet een echt góed werk. Hij heeft er iets in gevangen van de ellende van deze tijd, die nare, knappe, keurig verzorgde, bikkelharde wijven; de helemaal linkse lijkt, helaas, vrij sterk op mijn moeder.”
Sonnet van een ziekte
Voor mijn raam staat een dag in oneindige rust Al het groene getemperd door regenend grijs Ik ben nog te zwak voor de brandende wijs Die meisjes de winden in strooien vol lust.
Voetstappen slaan op van de straat aan de kust Waar de vloed nu verrimpelen moet, lichtloos grijs. De wind golft in vrouwenhaar. Bloesemend rijs Tikt het vensterglas langs en zwaar stuwt, ongeblust
Een ontroering te staan in de gloed van de dag En je hoofd aan mijn schouder, blond-rank neergebogen, In je ogen de vreemde belovende lach,
In glanslicht betogen je wenkbrauwbogen. Mijn hand die je overal liefkozen mag Overschaduwend soms je te stralende ogen….
Weerzien
Onvoorstelbaar: jij weer naast mij liggend, na jaren.
Leeg welft de avondhemel over de stad. Nog éenmaal om jou wordt de kreet van de sikkelzwaluw, de galmende hamerslag in de fabriek, de geur van de beregende tuin en van je jonge huid opnieuw in mij geboren. Ruimte schuift duizelingwekkend open achter de horizon.
Regen, regen op verpulverde aarde; woorden willen in ’t wilde wassen niet éen is simpel genoeg om je te zeggen dit is meer dan liefde.
Dit is het leven voorbij; woelend lig je in mij te kiemen en te sterven.
De nacht valt langzaam en ik kijk naar je profiel – gelukkig, stroef? – voorgoed verduisterend in mijn zwijgen.
A zwart, E wit, I rood, U groen, O blauw: vocalen, ik zal ze noemen ooit, uw nog verborgen wiegen: A: zwart en harig keurs van schitterende vliegen die rond afschuwelijke stank als kogels dwalen,
een golf van schaduw; E: het wit van tenten, dampen, fier gletsjerhoogste, blanke vorsten, schermbladhuiver; I: purpers, bloed gespogen, lach van lippen zuiver in helse woede of in schuldbewust slampampen;
U: kringen, goddelijk geril van groene zee, de vrede van de wei vol dieren, rimpelvree door alchemie gedrukt in ’s denkers aangezicht;
O: opperste Klaroen vol onbekende schrilten, door Werelden en Engelen doorkruiste stilten: O: Omega, Zijn violette ogenlicht!
Vertaald doorPetrus Hoosemans
Arthur Rimbaud (20 oktober 1854 – 10 november 1891) Portret door Leilani Bustamante,2012
Onafhankelijk van geboortedata
De Duitse dichter en schrijver Ozan Zakariya Keskinkılıç werd in 1989 geboren als zoon van Turkse immigranten en groeide op in een klein dorpje in Zuid-Hessen. Hij studeerde politicologie in Wenen, Berlijn en Cambridge. Zijn poëziedebuut ‘Prinzenbad’ verscheen in 2022, gevolgd door zijn non-fictieboek ‘Muslimaniac: The Career of an Enemy Image’ in 2023. Zijn teksten zijn gepubliceerd in tijdschriften en bloemlezingen en in verschillende talen vertaald. Hij werd genomineerd voor de Clemens Brentano-prijs en de Dresden Poetry Prize en ontving in 2025 de Wolfgang Weyrauch-prijs. ‘Hundesohn’ is zijn debuutroman.
Uit: Hundesohn
„Dreizehn, vierzehn, fünfzehn Filzläuse habe ich mir jetzt schon aus den Schamhaaren gezupft. Pthirus pubis auf Latein: 1,5 bis 2 mm groß, grauweiß, flügellos, habe ich im Internet nachgelesen. Und dass sie manchmal Achselhöhlen und Barthaare befallen. In den Achselhöhlen habe ich keine, im Bart auch nicht. Aber in den Brusthaaren und sogar auf dem Rücken kleben überall Nissen. Bis zu fünfundzwanzig Eier legt eine Filzlaus täglich, habe ich im Internet nachgelesen. Und dass der Entwicklungszyklus bis zur erwachsenen Laus rund drei Wochen beträgt. Ich zähle die Tage zurück, vor drei Wochen traf ich Ravi. Wir hatten uns auf Grindr geschrieben. 26 Jahre alt, 1,78 m groß und 61 kg schwer. Single. Top. Sucht Verabredungen. IIIV-Status negativ, auf Prep. Zuletzt getestet Juni 2024. Gegen COVID-19 geimpft. Treffpunkt bei dir. Into rough awakening, wild sex, animal instincts, blond bath, stand in seinem Profil. Das muss nichts heißen. Und trotzdem hat er sich wie eine Filzlaus in meine Schenkel gebissen, die Stiche und blauen Flecken kann ich noch immer sehen. Viel gesprochen hat er nicht, geschrieben auch nicht so viel. Er schickte mir ein Bild, oberkörperfrei, die Jeans auf Kniehöhe. Er trug einen weißen Slip und weiße Socken, das war mir sympathisch. Der Bart fast zwölf Zentimeter lang, und sein Blick wie ein Diopter auf meine Brust gerichtet. Das walnussbraune Bau war ganz zerzaust, der Kampf hatte sich in sein Gesicht gerieben. Ein wenig Blut klebte an seinen Fingern, Spucke und Gleitgel, vegan auf Wasserbasis. Nach dreiundzwanzig Minuten ist er wieder gegangen, wir haben nicht noch einmal geschrieben. Ob ich ihm jetzt schreiben sollte? Good moming! I just wanted to let you know that I have crabs, maybe you should check your panties, könnte ich schreiben. Oder: What’s up handsome, come back and be my parasite. Oder: Hello Ravi. I was just wondering, could it be that you forgot your crabs here? “
“GALEN WACHTTE ONDER de vijgenboom op zijn moeder. Voor de honderdste keer zat hij Siddhartha te lezen, de jonge Boeddha, starend naar de rivier. Hij voelde de enorme aanwezigheid van de vijgenboom boven hem, luisterde of hij de niet-wind hoorde, de stilte. Zomerhitte drukte, plette de aarde. Een laagje zweet overdekte het grootste deel van zijn lijf, een olievlek. Dit oude huis, de bomen oeroud. Het gras, lang inmiddels, kriebelde aan zijn benen. Maar hij probeerde zich te concentreren. De niet-wind horen. Op de adem richten. Laat het niet-zelf voorbijgaan. Galen, riep zijn moeder van binnen, Galen. Hij ademde dieper, probeerde zijn moeder voorbij te laten gaan. 0, daar ben je, zei ze.Toe aan de thee? Hij gaf geen antwoord. Concentreerde zich op zijn ademhaling, hoopte dat ze weg zou gaan. Maar natuurlijk zat hij hier op haar te wachten, op de thee te wachten. Help me eens met het blad, zei ze, dus legde hij zuchtend zijn boek neer en stond op, stijf van het zitten met gekruiste benen. Daar ben je, zei ze, toen hij de keuken binnenkwam. Oud hout boog onder zijn blote voeten. Ruwheid van afschilferend vemis. Hij pakte het dienblad, oud, zwaar zilver, de bewerkte zilveren theepot, de witte porseleinen kopjes, alles wat hem deprimeerde, en toen hij met zijn handen vol stond, boog ze zich van achter naar hem toe en gaf hem een kus, haar lippen tegen zijn hals en dat snuffelgeluidje dat ze maakte omdat dat zo lief was, waarvan hij ineenkromp en wilde gaan gillen. Maar hij liet het blad niet vallen. Hij droeg het naar het gietijzeren tafeltje buiten in de schaduw van de vijg, dicht tegen de muur van de boerderijschuur met de kleine woonruimte erboven. Hij dacht erover om daar in te trekken, weg van haar, weg van het hoofdgebouw. Zijn moeder naast hem met de minisandwiches, komkommer en waterkers. Ze zaten niet in Engeland. Dit was Engeland niet. Ze zaten in Carmichael, een buitenwijk van Sacramento, Californië, in de Central Volley, een lang, heet, ruig dal, zo ver van Engeland als maar mogelijk was, en elke middag hadden ze een high tea. Ze waren niet eens Engels. Zijn grootmoeder uit IJsland, grootvader uit Duitsland. Niks in hun leven zou ooit ergens op slaan. Ga zitten, zei zijn moeder. Goed boek? Ze schonk een kop thee voor hem in. Ze was in het wit. Een zomerse witte blouse en een lange rok, helemaal wit, met sandalen.”
David Vann (Adak Island, 19 oktober 1966)
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
Een paard
»The well-aimed phrase is a whip your poem a horse.« (Michael Donaghy, naar Lu Chi)
Is het een vos, een schimmel of Arabier, hengst of merrie, die door de tuin draaft en bij de rabarber bezig is, bij de lavendelstruik?
die daar over de triple-bar springt, alleen om midden op het slagveld te landen, voor de karren met vaten en de gouden piramide
van hooi gespannen ? De koudbloed die uit Brabant een zwaar hart meesleept en de V, de lichte ploeg van de wilde ganzen, of de Lipizzaner,
die zwart geboren wordt, die over alle velden weet weg te dansen en steeds witter wordt, die triomfeert, de hele wereld in toom houdt, verblindend als de zakdoek van een keizer?
Het spreekt voor zich: alle tweehonderd tweeënvijftig botten kun je nog in je slaap in elkaar zetten, je kent de hoefslag, de hardheid van inzicht, de precisie in de staart,
de schaduwen die ’s nachts grijsbruin tegen de omheining van de weide schuren, huhu en brr, hoort het gesmoorde gehinnik in de graven van de farao’s en veroveraars.
En toch ben je hier nu, rood als een bier koetsier en vloekend, met het suikerklontje genialiteit in je zak en het dier dat noch vooruit noch achteruit gaat,
niet reageert op je zweep, noch op de wortel die aan een touwtje voor zijn neusgaten bungelt als de kaars voor de icoon. Verroer je, zeg je trillend.
Het verroert zich niet. Het staat daar, uitkijkend over het land.
„Sie reißt einen kleinen Zettel in Hälften und beginnt zu schreiben. Meine Hände werden nicht zittern. Mit geschwungener Schrift notiert sie den Satz. Das Ganze hat etwas Lächerliches, Kindisches, aber sie kann nicht anders. Meine Hände, schreibt sie auf du zweite Stückchen Papier. Das M und das H zieht sie größer eh die anderen Buchstaben. Der Bleistift erzeugt ein Wispern. Werden nicht eitern. Sie schaut auf die Uhr, in einer Viertelstunde muss sie Ios. Schnell faltet sie die Papierstreifen und stopft sie in die Taschen ihrer Jeans, einen in die rechte, einen in die linke, einen für die rechte Hand, der ist wichtig, einen für die linke Hand, zur Sicherheit. Auf dem Weg in die Küche schiebt sie die Zettel tiefer in die Taschen, fest necken sie unter dem engen Jeansstoff. Georg sitzt am Tisch und füttert Matti, zwischendurch beißt er von seinem eigenen Brot ab und blättert in einer Zeitschrift. Auf dem Teller hat er Apfelringe und Gurkenwürfel arrangiert, dazu einige Häppchen Toast mit Butter, die Matti erstaunlich brav isst. Manchmal müssen sie mit Tricks seine Aufmerksamkeit suchen, damit er das Essen nicht vergisst, denn er spielt lieber mit seinem Löffel, schaut M der Eiche umher, zeigt mit seinem speichelnassen Enger fordernd auf die Lampe, eine Banane, eine Flasche, weil er das Wort dazu hören will. Dann sitzen sie beide neben ihm, jeder an einer Seite, und machen aus der Mahlzeit ein Spiel, ein Löffel Grießbrei brummt wie ein Flugzeug auf Maxis offenen Mund zu, ein Stückchen Gurke kreist wie eine Hummel durch die Luft, und mittendrin, sieht sie vor sich das komische Bild, das sie beide dabei abgeben, erkennt Georg nicht, erkennt sich selbst nicht; zwei seltsame Erwachsene, die Theater spielen, die sich über ihr sattes Kind freuen wie über ein großartiges Geschenk. Auf dem Herd zischt die Espressokanne, dazu hat Georg wieder Milch aufgesetzt. „Da ist Kaffee, wenn du möchtest«, sagt er, den Blick weiter auf die Zeitschrift gerichtet. Sie stellt die Gasflamme au, «ich bin heut nicht müde«, sagt sie, kann jedoch ein Gähnen nicht unterdrücken.“
De Nederlandse literatuurcriticus, essayist en letterkundige Kees Fens werd geboren in Amsterdam op 18 oktober 1929. Zie ook alle tags voor Kees Fens op dit blog.
Uit: Wilhelmus Jozef Maria Bronzwaer Heerlen 15 mei 1936 – Nijmegen 20 januari 1999
“Maar zijn verzet tegen verstarring en eenzijdigheid, die ook een angst voor de verstijving van zichzelf kan verraden, verliet hem niet. Dat hij, met al zijn kennis van de theorie, zijn leeropdracht het accent van het comparatisme gaf, is veelzeggend. Hij bleef voor alles een heel groot lezer; ook, en dat mag wel benadrukt worden, in de Nederlandse letterkunde. Hij schreef een aantal stukken over Vestdijk, Bordewijk en Koolhaas die klassiek verdienen te zijn. Zijn zeer grote kennis van de Nederlandse poëzie blijkt uit zijn in 1993 verschenen Lessen in lyriek. De gebondenheid aan het boek was zijn vrijheid. Ik heb hem van alle collega’s aan de Nijmeegse letterenfaculteit het meest van een boek zien opkijken. Literatuur en muziek zijn de enige zaken die hij nooit heeft gerelativeerd. Met dit laatste woord raak ik aan een van zijn meest fundamentele eigenschappen: zijn scepsis. Die is natuurlijk allereerst een voorbeeldige wetenschappelijke hoedanigheid. Maar samen met ironie treft ze alles wat pretentie heeft en starheid vertoont (die twee gaan meestal samen) en dat in personen, opvattingen en publicaties. De scepsis was ook een voortdurende vorm van zelfcorrectie, een lichte bekering kan men zeggen. In gesprekken uitte de scepsis zich in een bijna ondergrondse humor, waarbij ook het lichte gerinkel van de kettingen die hemzelf bonden, hoorbaar was. De in zijn ambt zeer formele, om niet te zeggen strenge Bronzwaer had een opstandige kant, die zijn verlangen naar vrijheid te vermoeden gaf. Hij heeft die tweedracht in zichzelf – en dat is ook de tweedracht tussen de wetenschap en het schrijven, tussen week en vrije dag – niet helemaal kunnen oplossen. Een van zijn opvallendste wetenschappelijke uitingen, die ook een persoonlijke bevrijding moet hebben betekend, was zijn relativeren – wellicht is ‘afwijzen’ een te sterk woord – van de hem, ook uit zijn Nijmeegse studiejaren, zeer vertrouwde ‘Cambridge-canon’ (wat, uiteraard, bewondering voor zijn leermeester T.A. Birrell niet uitsloot). Bronzwaer is al vroeg zijn eigen weg gegaan en die heeft hij tot zijn einde gevolgd, met een steeds groter wordend relativeringsvermogen. Alle hartstocht verraadt zich in eenzijdigheid. Ook bij de veelzijdigen. Over enkele auteurs heeft Bronzwaer zeer veel geschreven en vaak briljant: Eliot, Hopkins, Thomas Mann en Rilke. Van de laatste heeft hij ook – en dat was ineens een verrassend initiatief, dat een altijd vermoed, maar verborgen gebleven kunstenaarstalent in hem zichtbaar maakte – gedichten en proza vertaald. Over de oorsprong van deze voorkeuren durf ik niet te speculeren. Wat de vier gemeenschappelijk hebben, is wat ik maar noem hun ‘zwaarte’, hun moeilijkheidsgraad ook. Bronzwaer hield van het spel, maar hij beminde de ernst.”
Kees Fens (18 oktober 1929 – 14 juni 2008) Kees Fens en W. J. M. Bronzwaer
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
het wilgentakje
waarom precies wanneer tante Mia een wilgentakje in haar neus stak, vertelt de geschiedenis niet. Zeker is: hoe meer ze probeerde het te grijpen, hoe meer het zich gestaag terugtrok in zijn duisternis, zacht en wit, een hermelijn in zijn hol. het punt waarop de dingen zich weg bewegen; het moment waarop we worden genegeerd en slechts getuigen of figuranten zijn, totdat dat tapijt geruïneerd, de vleugelpiano van de tiende verdieping is gevallen, de hele stad een laaiend inferno. nog was het oorlog, maar de krekel zong ondanks alles in de bloeiende takken van de wilg, in de beek zat de met licht gepantserde forel. en niets, dat hielp, geen pincet en geen breinaald, tot men het krijsende kleintje naar een kliniek bracht. deze heldere dubbele maan van de lamp en de halo van lachende verpleegsters erboven – je zou bijna mee willen lachen, was daar niet de subtiele druk die tussen voorhoofdsholte en neusbrug heerst, achter het gezicht, die afwacht, vasthoudend, als een dier.
De maand is uitgebalanceerd en snel En jong en snaat’rend als een eendenkom; De nachten zijn te kort en noord’lijk hel En kant’len makk’lijk naar de ochtend om.
Dit is het ergst: men kent die nachten wel, Dat men zich wentelt om en om en om In ’t lauwe bed, terwijl een Turksche trom Van verre kermissen de zielsrust kwelt.
Alles in bloei, en alles hangt te bengelen En daagt de zwaartekracht uitbundig uit En vliegt en zweeft en doet wat ’t niet kan laten.
En wie des nachts een draaiorgel hoort jengelen Droomt kort en bondig van de acrobaten Die, vallend, door een koord worden gestuit.
Juli
Verwonderd vragen van de eerste vruchten: Zijn wij voor ’t midden of voor ’t eind bestemd? Reeds schallen onze bongerds van geruchten Die het welvarend appelvolk niet kent.
Het najaar stooft met zijn verbleekte luchten Ons zoo verwoed niet als dit licht ons temt En zoet en vloeibaar maakt; wij willen vluchten, Maar kunnen niet, door ’t rijpen overstemd.
Jong rijp jong rot: wij gaan de avond in, En hangen pronkend achter meisjesooren, Wij willen leven, en wij kunnen niet.
Wij werden niet als toovervrucht geboren, Maar moeten bloeden in ons eerst begin, En moeten sterven bij een kinderlied.
Augustus
De warmste dag, en dit merkwaardig korten Der dagen, waar de dood de hand in heeft, De dood van ’t jaar, die zich nog op wil schorten, Doch reeds in koop’ren donderkoppen beeft.
En als de hondsdag ons het graan niet geeft, Dan komen onverhoeds de ijscohorten Van koning Winter grijnslachend en scheef Zich op het onbeschermde bouwland storten.
Een grijsaard, heet en geil, verwarmt zijn leden Aan de eigen brand, en brandt geweldig op, Met heel zijn toekomst saamgeperst in ’t heden.
Maar als hij met zijn malsche prooi terneerligt, Slaat hem de hitte, en op zijn kale kop Buigen de laatste halmen onder ’t weerlicht.
Simon Vestdijk (17 oktober 1898 – 23 maart 1971) Mieke en Simon Vestdijk met Harry Mulisch en Hugo Claus
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
Heers
Niet te onderschatten: heers met verlangen al in de naam – vandaar de bloesems, die zo zwevend wit zijn, kuis als een tirannendroom.
Keert altijd terug als een oude schuld, zendt zijn geheime boodschappen door de duisternis onder het gazon, onder het veld, tot ergens een nieuw wit nest
van verzet opschiet. Achter de garage, bij het knarsende grind, de kers: heers als schuim, als bruis, dat geruisloos
gebeurt, omhoog naar de gevel kruipt, totdat heers bijna overal ontspruit, door de hele tuin heers over heers schuift, verslindt met niets anders dan heers.
“De douchegel ruikt naar bitterkoekjes. Het maakt niet uit dat ik omhoogkijk. Het maakt niet uit dat ik zijn gezicht niet wil zien. Het maakt niet uit dat ik het toch zie. Zijn ogen staan dicht bij elkaar. Ik wil hier weg. Nog een keer kijk ik naar beneden, het water kleurt nog steeds rood, maar niet meer zo donker als eerst. De tegeltjes van de badkamer lijken minder wit, de grijze voegen vallen me op. Ik heb lang gefantaseerd over de eerste keer. Dit heeft daar niets mee te maken. Ik beweeg trager. Een roze druppel valt op de badkamervloer, ik wis hem meteen uit met mijn grote teen. De handdoek voelt hard aan. Ik dep. De picknicktafel schuurt onder mijn rug. Ik durf mezelf niet aan te kijken in de spiegel en fixeer mijn blik op de voegen in de badkamer. Als ik dat wel doe, zal ik zien dat mijn ogen vaal zijn. De stenen onder de picknicktafel verschuiven bij iedere stoot. Ik schiet door herinneringen heen. Ik hijs mezelf terug in bed. De bal van mijn rechtervoet tintelt. Zonder een geluid te maken pak ik mijn voet vast. Ik druk, de huid is gevoelloos. Alsof er een gat is geslagen waar het zachte gedeelte eerst zat. Mijn lichaam sluit zich af. Het trekt zich terug. Nu niet sneller gaan ademen. Ik zoek op de tast naar de strip oxazepam die altijd op mijn nachtkastje klaar ligt. Ik heb te veel gedronken, ik kan niet meer op mijn benen staan. Mijn longen zetten zich uit, toch lijk ik amper iets binnen te krijgen. Mijn buik gaat niet op en neer, alleen mijn borstkas drukt tegen mijn kin aan. De jongen moet me ondersteunen. Ik weet niet meer hoe mijn onderbroek uitging. Ik moet meer adem zien binnen te krijgen. Voor de rest heb ik al mijn kleren nog aan, alleen mijn onderbroek moet ik van de stenen rapen. Mijn keel is zich aan het vernauwen, bij iedere inademing raken de wanden elkaar haast aan. Met trillende vingers duw ik drie tabletten uit het aluminium. Water heb ik niet meer nodig, zo vaak heb ik ze geslikt. Mijn benen voelen koud aan, mijn voeten kan ik amper nog voelen. Die zijn al weggegleden. Ik ben uitsluitend een hoofd dat klopt op het ritme van mijn hartslag. Mijn bloed pulseert.”
“Alles om me heen scheen er in een perfecte constellatie op gericht mijn schaamte wakker te maken. Met dat teveel aan vet rond mijn heupen en in mijn lever voelde ik me een kluit modder en de zon was aan de hemel gaan staan om die vette modderkluit net zo lang te bestralen tot er de worm van mijn schaamte uit te voorschijn zou kronkelen. Ik voelde me vies. Ik droogde me in de zon. En het hielp, en hoe meer het hielp, des te meer worstelde ik met mijn schaamte. Die junidag zocht ik rond middernacht mijn bed op en om acht uur maakte mijn moeder me wakkker. Ze deed de deur van mijn kamer open en zei, zonder de minste stemverheffing: ‘Albert… het is al voorbij achten, jongen’ – wat betekende dat het tegen acht uur liep. De zon scheen door de gele gordijnen en ik wist me tot in de details al mijn dromen te herinneren. Onmiddellijk na het ontwaken voelde ik me fit, iets dat ik in geen jaren meer gekend had. Ik poetste mijn tanden onder het douchen, droogde me af en kleedde me in zwembroek, broek en T-shirt. Met een stapeltje boeken onder de arm daalde ik de trap af en liep via de gang en de keuken de tuin in, waar mijn strandstoel al klaar stond. Ik legde de boeken op de grond en ging zitten. De zon was nog maar net verschenen boven de volgende huizenrij, gelegen aan de straat die het bos afzoomde. De gekartelde schaduw van onze schuur, die een golfdak heeft, raakte mijn voeten maar begon zich al terug te trekken – traag als een slak die krimpend de lange reis onderneemt naar het huis waar hij aan vastzit. Het was kwart over acht. Een paar minuten later bracht mijn moeder mij een bordje met twee in partjes gesneden boterhammen en een glas melk uit de koelkast. Ik at en ik dronk. Als ik het bordje met de kruimels en daarop het beslagen glas naast mijn stoel op de tegels zette, had de zon zijn kin van die schoorsteen daar bevrijd en hing los boven de daken. Ik legde een studieboek open in mijn schoot, maar bleef de tuin in kijken. Het werd kwart voor negen, negen uur, half tien. Rond tien uur zwaaide de keukendeur open en sprong Henna de achterplaats op. In dit zonlicht was haar vacht, die door ouderdom van kleur begon te verschieten, weer één en al Arabische gloed. Ze maakte haar ronde door de tuin en tilde hier en daar haar poot op om alvast wat urine kwijt te raken die haar oude blaas niet langer bergen kon. ‘M’n blommen!’ riep mijn moeder. Even later kwam ook mijn vader naar buiten. Hij bracht de geur van verse koffie mee.”
A. F.Th. van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951)
De Duitse dichter en schrijver Günter Grass werd geboren in Danzig (tegenwoordig Gdansk) op 16 oktober 1927. Zie ook alle tags voor Günter Grass op dit blog.
Ascese
De kat spreekt. Wat zegt de kat dan? Gij zult met een spits potlood de bruiden en de sneeuw schakeren, gij zult een zwak hebben voor de kleur grijs, leven onder een bewolkte hemel.
De kat spreekt. Wat zegt de kat dan? Gij zult u met de avondkrant als aardappelen in jute kleden en dat pak telkens keren en nooit een nieuw pak nemen.
De kat spreekt. Wat zegt de kat dan? Gij moet de marine schrappen, de kersen, de klaproos, de bloedneus, ook die vlag zult gij strijken en as op geraniums strooien.
Gij zult, zo spreekt de kat verder, alleen nog maar op nieren, milt en lever, op ademloze zure long, op zeik van ongespoelde nieren leven, op oude milt en taaie lever, uit de grijze pan: zo moet gij leven.
En op de muur, waar vroeger eindeloos het groene schilderij het groen herkauwde, zult gij met uw spitse potlood ascese schrijven, schrijf: ascese. Zo spreekt de kat: schrijf ascese.
Er zal niets meer zijn. Ik hield van je onnodige en achteloze spierspanningen genetisch gemodificeerd katoen genetisch gemodificeerde rijst Ik weet dat mijn vrienden moeten blijven waar ze zijn en met wie ze zijn. Er wordt gegeten door beelden. Dit wordt weergegeven.
Er ontstaat een recreatieve economie waar mijn ouders wonen. Hier denk ik aan en zie Blondie op de fiets stappen. Hoe moet ik het kromme krom lullen? Wij lopen richting binnenweg. De Chinese kerk, een zaak met piano’s waar ook bladmuziek wordt verkocht, een verlaten cocktailbar, een cocktailbar met een meisje erin. Het meisje zegt iets tegen iemand die ik niet zie. Is het te vroeg om te drinken of te laat? Jongen, ik ben hier niet voor jan lul, roept een vrouw. Er wordt gegeten door beelden. Dit wordt weergegeven. Close-up van Kees ’t Hart in zijn werkkamer. Ik heb mijn hang-ups, zegt hij. Precies op dat moment wordt een hoer doodgeschoten. Er ligt een bleek cliché in een kist, het is droevig en mooi. Chinese kerk, piano’s bladmuziek, een verlaten cocktailbar. Geloven om te begrijpen. Ik verlang soms naar illusieloos advies van iemand die al lang dood is. Geen industrie om je uit te buiten. Regent het al?
Ik ken de toekomst niet. Ik ken het verleden niet. Ik ken het heden, ah nee, zeg het niet. Ik ken het heden vooral als toerist. Het is fotogeniek, dat moet gezegd, ook als het tragisch wordt. Het heden zou een hoekig, stijlvol, licht verontrustend, album op kunnen leveren. De eerste zijn. De laatste.
Maarten van der Graaff (Dirksland, 14 oktober 1987)
De Amerikaanse dichteres, essayiste, critica en feministe Katha Pollitt werd geboren op 14 oktober 1949 in New York. Zie ook alle tags voor Katha Pollit op dit blog.
Lichaam-geestprobleem
Als ik aan mijn jeugd denk, heb ik niet medelijden met mezelf, maar met mijn lichaam. Het was zo direct en eenvoudig, zo rationeel in zijn verlangens, verlangend om aangeraakt te worden zoals een otter van water houdt, zoals een giraffe langs de rand van het bos wil slenteren en snuffelen aan de tere blaadjes in de boomtoppen. Het lijkt op de een of andere manier oneerlijk dat mijn lichaam moest lijden omdat ik, en daarmee bedoel ik mijn geest, opgezadeld zat met bepaalde ongelukkige, hoogdravende romantische ideeën die ervoor zorgden dat ik het tiranniseerde en betuttelde als een wrede middeleeuwse baron, of een ambitieuze echtgenoot die professor Engels was en zich schaamde voor zijn vrouw – haar liefde voor trieste films, haar goedkope ovenschotels en regionale klinkers. Misschien had mijn lichaam liever gehad dat een paar van onze afspraakjes, om vier uur ’s ochtends thuiskwamen en mijn frons beantwoordden met ‘Gaat je niks aan!’ Misschien had het meer cadeaus gewild: zijden jurkjes, mascara. Als we een democratischer regeling hadden gehad, waren we misschien zelfs, ondanks onze verschillende achtergronden, tot een met tegenzin gedragen respect voor elkaar gekomen, zoals Tony Curtis en Sidney Poitier die samen geboeid vluchten, in plaats van de huidige merkwaardige machtsverschuiving waarin ik merk dat ik met tegenzin door mijn lichaam word meegesleurd, alsof het een snelle en krachtige hond is. Hoe gretig springt het vooruit, zonder ergens voor te stoppen, alsof het precies weet waar we naartoe gaan.
Weeks diffuse into each other like they’re sprayed; jetted, they shoot certain: days, times, doodles, kept appointments, next is lull, pool, fading, flash-disperse.
I was shook and shocked by death, chanced upon it on a winter walk, proof of plod for miles behind me swept in fog, a wet so thick
it blended with the snow that settled plenty on the sand. It was not yet daybreak, and I’d driven miles to walk and think,
find peace in sweat and sea racket, that ancient wise asthmatic sound. The light took its lazy time for lifting. In the shift I saw a darker shaping
than the gray—at two miles a boat of some proportion, at quarter mile a whale. Since then I’ve been lamenting, moving as if held in gel.
At night I dream it, see it stretched across the wrack of high tide, belly to the stars—flung shells and gravel— throat-part grooved, fins unflappable,
balletic flukes symmetric in their pointing, how they fused: all this in half-light, all this in sea dirge, wet air matte, toned silver,
and I hunched in the hood of my parka, God-awed before shavasana, stilled as if the glassy eye that looked to me had fixed me in a century of tintype.
Ah-gah-pay. I’ve only recently discovered love of animals—well, Kili, Nan, and Rebus, three dogs. Now I’ve partly taken leave of language, have given incoherence due.
I know what it’s like to be mammal filled with deepest ocean sounds: oblivion, solitude, stillness intermitted by quake roar,
tectonic slipping, lava fissures, ship propellers drilling, the human croons of whales. There is slave in me, fat heritage,
no fluke I’m invested with hurt, echo of the hunted, located, natural rights redacted, meagered to resource. All is flux as I’m collapsing
love and distance, moving through the gel, my life, edging the canals of my city, clomping up its hills, memory aerosol, head in self cloud, getting Melville
as I should have, watching at him contemplate the vista from a landlocked house, hills becoming pods of transmigrating giants: Greylock. Berkshire range.
There’s thirst for music in this less than solid state. Ampless back in my office, I knee-prop my Fender, ancient black thing. Strum it casual, weep;
suck salt in darkness, fingers guessy, lazing up the sound. Still, something brusque runs up me: shuddered wood, that deep flesh shook
that makes string music fuse to you. The thumbing further breaks the thing in me. I know what now love is, know tentative for sure its
incoherence, jelly analog, is mine for life. The windows stay black and phlegmatic as the air outside begins to heave with rain. I hum, thumbing, fashion something of a home,
some succor, pulse quick but steady as I deep dive to dub. With it comes the baleen wheeze of mouth organs, plangent blue whoop. I am dub and dub is water.
Exile, I wish you could have lived in me, plunging, life spumante. I’d slip my hold on you like magma shot for islands every single time you breach.
Colin Channer (Kingston, 13 oktober 1963)
De Indiase dichter, schrijver, librettist en muzikant Jeet Thayil werd geboren op 13 oktober 1959 in Kerala. Zie ook alle tags voor Jeet Thavil op dit blog.
INTENTIEVERKLARING
Je lippen gaan in één zucht van zonnetje naar zelfmoord. Je bent elke sluipschutter te snel af. Je weet wanneer je moet gaan liggen en moet blijven liggen. Wanneer je de deur uitgaat, triomferen of bezwijken legers door je ogen. Je soldaten zijn van alle leeftijden, geslachten en godsdienstige gezindten. Het enige wat ze delen is het beeld van jou gedragen in geheime medaillons, of gebrand in hun derde, nooit knipperende oog, of getatoeëerd in de oksel, op de haargrens en tussen de tenen. Als je een blik werpt op jezelf terwijl je gekust wordt, rukt de spiegel zijn eigen ogen uit, want geen enkel ander beeld zal ooit nog goed genoeg zal zijn. Je wordt gekust en nog eens gekust. Je wordt altijd gekust. Je wordt wakker met een kus en valt ermee in slaap. Daartussen: kussen. Je zegt je dromen met een verrukte, zachte stem die hoort tot de andere wereld. Je stiltes zijn ijzig, de ouderdom smelt zijn vasteland vast aan je adem, met je tranen eindigen seizoenen. Soms, op een roltrap, als je praat tegen jezelf, laten je ongehoorde woorden een vreemde verdrietig stoppen. Je macht is duurzaam en biologisch afbreekbaar. Je groen blijft langer goed dan plastic. Je vond de elektriciteit uit. De netwerken behoren aan jou toe. Ze bazuinen je lof, zichtbaar vanaf ruimteschip en satelliet. Wanneer je de stad ontvlucht, zegt de wind in de straat je naam. Ah, zegt hij. Kang. Sha. Niemand ontsnapt aan je invloed. Eens, in mijn waanzin, probeerde ik het, maar het gras versperde me de weg. En de sterren zwierven uit hun hokken. En God ademde uit. En de wereld was alle geloof verloren.
De Zimbabwaanse schrijfster NoViolet Bulawayo (pseudoniem van Elizabeth Zandile Tshele) werd geboren op 12 oktober 1981 in Tsholotsho, Zimbabwe. Zie ook alle tags voor NoViolet Bulawayo op dit blog.
Uit: Hitting Budapest
“We are on our way to Budapest: Bastard and Chipo and Godknows and Sbho and Stina and me. We are going even though we are not allowed to cross Mzilikazi Road, even though Bastard is supposed to be watching his little sister Fraction, even though Mother would kill me dead if she found out; we are just going. There are guavas to steal in Budapest, and right now I’d rather die for guavas. We didn’t eat this morning and my stomach feels like somebody just took a shovel and dug everything out. Getting out of Paradise is not so hard since the mothers are busy with hair and talk, which is the only thing they ever do. They just glance at us when we file past the shacks and then look away. We don’t have to worry about the men under the jacaranda either since their eyes never lift from the draughts. It’s only the little kids who see us and try to follow, but Bastard just wallops the naked one at the front with a fist on his big head and they all turn back. When we hit the bush we are already flying, scream- singing like the wheels in our voices will make us go faster. Sbho leads: Who discovered the way to India? and the rest of us rejoin, Vasco da Gama! Vasco da Gama! Vasco da Gama! Bastard is at the front because he won country-game today and he thinks that makes him our president or something, and then myself and Godknows, Stina, Sbho, and finally Chipo, who used to outrun everybody in all of Paradise but not anymore because somebody made her pregnant. After crossing Mzilikazi we cut through another bush, zip right along Hope Street for a while before we cruise past the big stadium with the glimmering benches we’ll never sit on, and finally we hit Budapest. We have to stop once, though, for Chipo to sit down because of her stomach; sometimes when it gets painful she has to rest it. When is she going to have the baby anyway? Bastard says. Bastard doesn’t like it when we have to stop doing things because of Chipo’s stomach. He even tried to get us not to play with her altogether. She’ll have it one day, I say, speaking for Chipo because she doesn’t talk anymore. She is not mute-mute; it’s just that when her stomach started showing, she stopped talking. But she still plays with us and does everything else, and if she really, really needs to say something she’ll use her hands.”
Breng mij de zonnebloem opdat ik haar in mijn brak land verplant, en haar gezicht de hele dag felgeel en smachtend naar de azuren hemelspiegel staat gericht.
Wat duister is zoekt steeds naar klare lijnen, lichamen kwijnen, vloeien weg en gaan in tinten op, en deze in klank. Verdwijnen is de uiterste bestaansgrond van ’t bestaan.
Breng mij de plant die heenvoert naar waar stralen van glanzend blond opgaan in ’t vergezicht en ’s levens geur verdampt bij ’t ademhalen; breng mij de bloem die dronken is van licht.
Vertaald door Frans van Dooren
Eugenio Montale (12 oktober 1896 – 12 september 1981) Portret door Carlo Levi, 1941
